قسمتی از فرهنگ و تمدن هر کشور را آثار هنری آن کشور تشکیل می‌دهند. در ایران فرش دستباف یکی از این آثار است که در سطح بین‌المللی به عنوان نماد ایران شناخته شده و مورد تایید همگان است. از این رو همواره نام ایران را در کنار فرش دستباف می‌شنویم.

فرش دستباف ایران قدمتی چند هزار ساله دارد. با گذشت زمان بر تنوع طرح‌های فرش دستباف و همچنین بر تعداد علاقه‌مندان به این نوع فرش افزوده شده است.

فرش دستباف چیست؟

یکی از مهمترین تجهیزات و کالاها که از گذشته تا کنون اهمیت ویژه‌ای در زندگی انسان داشته است، فرش و محصولات نساجی می‌باشد؛ زیرا استفاده از این وسایل در ایجاد حس آسایش و آرامش به انسان کمک شایانی می‌کند.

حال در این بین یکی از بی‌نظیرترین و پرطرفدارترین انواع فرش، فرش‌های دستباف هستند که جزو محصولات کهن ایرانی نیز به‌شمار می‌روند.

سوالی که ممکن است پیش بیاید این است که فرش دستباف چیست؟ دقت داشته باشید که کلمه فرش یک عبارت عربی است که به معنی گسترده می‌باشد و به مواردی چون قالی و پلاس اطلاق می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت منظور از فرش دستباف، زیراندازی است که به‌وسیله دست از تار و پود بافته شده است. این امر طبیعتا موجب ایجاد طرح‌های بسیار زیبا بر روی آن می‌شود و طرفداران زیادی در سراسر دنیا دارد.

تاریخچه فرش دستباف

تاریخچه فرش دستباف به دوره ساسانیان، هخامنشیان و چند صد سال قبل از میلاد برمی‌گردد. گزنفون تاریخ‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش، در بین سال‌های ۴۳۰ تا ۳۴۵ پیش از میلاد می‌نویسد: «ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند.».

وجود این نوشته در این کتاب نشان از قدمت فرش دستبافت ایرانی دارد. همچنین قالیچه پازیریک، کهن‌ترین و قدیمی‌ترین قالیچه یافت‌شده توسط باستان شناسان، دارای نقوش هخامنشی بوده است؛ از این رو بسیاری معتقدند که این قالیچه ایرانی بوده است. قدمت این قالیچه به چهارصد سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.

قالیچه پازیریک، قالیچه سه هزار ساله

تاریخچه پیدایش فرش

تاریخچه فرش در جهان به دوران پس از زندگی در غار برمی‌گردد. انسان‌ها آن زمان سعی می‌کردند همانند پرندگان برای خود زیراندازی مانند حصیر تهیه کنند. این کار را ابتدا با شاخ و برگ درختان و الیاف گیاهی به تقلید از پرندگان انجام دادند.

با گذشت زمان و توسعه شهرنشینی، انسان مواد نرم‌تری از قبیل پوست و پشم حیوانات را جایگزین شاخ و برگ‌های خشک کرد و پس از مدتی توانست چگونگی ریسندگی و بافندگی را اختراع کند و این روند به همین ترتیب تا به امروز ادامه پیدا کرده است.

امروزه در ایران و کل جهان بشر توانسته زیراندازهایی بسیار نرم و لطیف، گرانبها و ارزشمند از الیاف طبیعی و مصنوعی، ابریشم و … با نام فرش و قالی طراحی و تولید نماید. ناگفته نماند که هنوز هم بسیاری از نقش‌های مورد استفاده برای بافت قالی، نقش حیوانات است که ریشه در زمان غارنشینی دارد.

سوابق تاریخی فرش دستبافت قم

هرچند صنعت قالیبافی از دیرباز بین عشایر و روستاییان قم رایج بوده است، اما سابقه قالیبافی در قم با شیوه فعلی به اواخر دهه دوم قرن بیستم میلادی یعنی حدود 80 سال قبل می‌رسد؛ زمانی که تجار کاشان دارهای قالی را بدانجا برده و کار را در مقیاسی محدود شروع کردند.

 این صنعت به‌سرعت در شهر قم معمول و رایج شد و به‌تدریج به روستاهای اطراف نیز گسترش یافت. امروزه بافندگی در قم به‌صورت تک‌بافی و یا موسسات کوچک انجام می‌شود و کار در کارگاه‌های بزرگ کمتر رایج است، اما با این‌حال بافندگی یکی از صنایع مهم و رایج این شهر به‌حساب می‌آید.

 مطالب بیشتر

وضعیت فعلی فرش در کشور
ابعاد فرش
رنگرزی
رنگ‌بندی
طرح‌های رایج فرش دستبافت قم
ساختار فرش