فرش کاشی‌زاده
طرح اقتباسی، نقشی با ریشه ایرانی
طرح اقتباسی
از گذشته‌های دور تا کنون، هنرمندان ایرانی علاوه‌بر خلق نقشه‌ها و طرح‌های زیبا و منحصر به‌فرد در زمینه فرش دستبافت، با بهره‌گیری از نقوش و طرح‌های سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای همسایه، اقدام به تولید طرح‌های بی‌نظیری نموده‌اند.
در این آثار، گاهی نقوش فرش همسایگان به همراه طرح‌های اصیل ایرانی در هم آمیخته و گاهی با حفظ تمام جزئیات به همان شکلی که در مبدا پدید آمده، بافته شده است.
این طرح که با نام طرح اقتباسی در بین فرش دستبافت شهرت یافته است، بیشتر در نواحی مرزی ایران، نظیر آذربایجان شرقی، خراسان و … بافته میشود. دلیل این امر ارتباط مردم دو طرف مرز با یکدیگر است که باعث تبادل فرهنگ و هنر شده است.
همراه با نام اقتباسی همواره دو گروه از طرح‌های فرش مد نظر بوده است. اول نقوش قالی‌های قفقاز و ترکیه و دوم برخی از نقوش گلفرنگ (گوبلنی)
لازم به‌ذکر است که بسیاری از طرح‌هایی که امروزه به‌عنوان طرح اقتباسی درمیان مردم شناخته میشود، در حقیقت ریشه ایرانی دارد، اما به‌دلیل اینکه این طرح، ابتدا از ایران خارج شده و پس از ایجاد تغییراتی اندک، دوباره وارد صنعت و هنر فرش ایرانی شده است، بسیاری از افراد آن را به اشتباه اقتباسی می‌نامند.
درحقیقت این افراد از ریشه این طرح‌ها اطلاعی ندارند. به‌عنوان نمونه می‌توان به فرش قفقاز ترکیه اشاره نمود. این طرح کاملا متاثر از قالیبافی ایران است. بنابراین اطلاق نام اقتباسی به این طرح، اساسا جنبه علمی ندارد. بنابراین شاید بتوان گفت طرح گوبلنی تنها فرش اقتباسی ایران است.
نمونه‌ای از طرح اقتباسی
برای دیدن انواع طرح فرش دستبافت به این مقاله مراجعه کنید.
انواع فرش اقتباسی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، این دسته از فرش‌ها به دو صورت طراحی و بافته می‌شوند:
- تغییر یافته: در این روش، طراح یا بافنده‌ي فرش، نمونه یا نمونه‌هایی از فرش‌ها را انتخاب و قسمت‌هایی از طرح و رنگ آن‌ها را در فرش خود به‌کار می‌برد.
- یکسان با طرح اولیه: طراح و بافنده‌ي فرش اقدام به تهیه‌ي فرشی همانند نمونه اصلی و اولیه می‌کند. از معروفترین نقشه‌هاي اقتباسی می‌توان به نقشه‌ي قفقازي (به اشتباه)، آناتولی، افغانی، گوبلنی (کومه‌اي) و … اشاره کرد.
برای دیدن انواع فرش دستبافت از نظر اندازه به این مقاله مراجعه نمایید.
اقتباسی قفقاز
- این طرح که به اشتباه اقتباسی نامیده میشود، در میان ایلات و عشایر به‌ویژه در میان ایلات و عشایر شمال غرب ایران، یعنی آذربایجان شرقی و اردبیل بافته میشود. طرح قفقاز، معمولاً هندسی با خطوط تجریدي و زاویه‌دار است و ترنج‌های متعددی دارد و گاهی نقش مایه‌هاي حیواناتی مانند اسب و اشیایی چون قیچی در آن بافته میشود. از ویژگی‌هاي قالی‌هاي طرح قفقاز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاربرد رنگ‌هاي ملایم
- استفاده از طرح‌هاي هندسی با خطوط زاویه‌دار
- طراحی نقش مایه‌هایی مثل شتر، شیر، قیچی و قاب، گل‌ها و گلدان‌هایی با خطوط شکسته در فرش‌ها.
- استفاده از چند ترنج در متن برخی از فرش‌ها.
طرح اقتباسی قفقاز
اقتباسی گل‌فرنک یا کومه‌ای(گوبلنی):
در این نوع از طرح فرش دستبافت، مجموعهای از گل‌ها به‌صورت دستهای و یا در گلدان طراحی شده است. این طرح در اغلب نقاط ایران به‌ویژه كرمان، قم و اراك بافته میشود و اصطلاحا ًبه «كومه» یا «كومه‌ای» و « كومه‌گل» و «دسته‌گل اراك» معروف است.
گل گوبلن
گل‌هایی مانند شکوفه‌های درشت و بزرگ چندپر و یا با تخمدان بزرگ و گلبرگ‌های فراوان مانند آفتابگردان که بی‌ساقه و شاخه و نزدیک به‌هم نقش میشود و یا با ساقه و شاخه و برگ به‌صورت دسته گل.
نقش‌هایی که نام گل گوبلن را گرفته است درواقع بازمانده‌ای از دوره‌ی انحطاط نقش قالی کرمان است که پس از آغاز «جنگ جهانی دوم» پیدا شد و از این دوره به نام «عصر گوبلن در قالی کرمان» یاد می‌کنند.
در این زمان بازار آمریکا طرح کرمان را نمی‌پسندید و طرح ساده می‌خواست؛ چراکه نقش آن، همه‌ی متن قالی را می‌پوشاند. بنابراین بازرگانان نیویورک خواستار طرح گل‌هایی به شیوه فرانسه شدند.
در سال‌های ۱۹۴۷ و ۱۹۴۸ گل‌های سبک فرانسوی طرفدارانی پیدا کرد و نقش بافت‌های محصول کارخانه‌های «اوبوسون» و «ساونری» فرانسه در کرمان –تأمین‌کننده‌ی اصلی قالی بازار آمریکا- رواج یافت که بافندگان کرمان همه‌ی این نقش‌ها و نقش‌های مانند آن را گوبلن می‌خواندند و با «باسمه برداری» از این نگاره‌ها از آن طرح قالی تهیه می‌کردند. این تحمیل سلیقه، قالی کرمان را از سنت خود دور کرد ولی پیوندش را با آن از میان نبرد. پس از پایان جنگ، شکفتگی طرح‌های کرمان دوباره آغاز شد.
انواع طرح اقتباسی
گلفرنگ
به گل گوبلن گفته میشود و همچنین به نقش گل‌هایی که از راه بافته‌های اروپا به ایران رسیده است. همچنین به گل سرخی که به جای تهیه طرح «انتزاعی» از آن، آن را به شکل واقعی‌اش در طبیعت نقش کرده باشند، گلفرنگ می‌گویند.
برای دیدن انواع فرش دستبافت از نظر شیوه بافت به این مقاله مراجعه نمایید.
ارائه نظرات
در این مقاله تلاش کردیم تا هرآنچه را که مشتریان نیاز دارند در هنگام خرید فرش دستبافت افشان بدانند، به‌طور کامل بیان کنیم. شما می‌توانید با ارائه نظرات خود در بهبود مقالات سایت کاشی‌زاده موثر باشید.
یک پیشنهاد برای شما!
برای سفارش بافت و یا خرید فرش دستبافت و اصیل می‌توانید با ما تماس بگیرید. ما برای سلایق تک‌تک شما مشتریان عزیز، یک پیشنهاد منحصر به‌فرد و مجزا ارائه خواهیم داد.
بدون دیدگاه