رنگ‌های مورد نیاز برای رنگرزی

در گذشته کارگاه‌های رنگرزی قم کلیه رنگ‌های مورد نیاز خود را از گیاهان رنگزای محلی تأمین می‌کردند و گاهی نیز از مواد طبیعی دیگری مانند نیل و قرمزدانه و روناس که در منطقه رشد نمی‌کنند استفاده می‌نمودند.

اما در سال‌های اخیر علاوه‌بر به‌کارگیری مواد اولیه طبیعی و گیاهان رنگزا، از رنگ‌های شیمیایی کرومی، اسیدی راکتیو و سایر رنگ‌های مرغوب و مقاوم نیز به شیوه علمی استفاده می‌نمایند.

مواد طبیعی برای تهیه رنگ

مواد اولیه رنگزای طبیعی که از دیرباز به‌صورت سنتی در قم مورد استفاده بوده‌اند عبارت‌اند از:

پوست انار: از این ماده که در استان قم به‌وفور یافت می‌شود به‌صورت خشک و پودر شده برای تهیه رنگ زرد تیره – کرم و نخودی استفاده می‌گردد.
پوست گردو: رنگ شتری و قهوه‌ای می‌دهد و ضمن مخلوط شدن با زاج سیاه، رنگ سیاه تولید می‌کند.
برگ مو: از این ماده مشتقات رنگ زرد به‌دست می‌آید.
کاه: برای تهیه رنگ زرد و کرم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سماق: این ماده اگر با سولفات مس مخلوط شود رنگ بنفش تیره مایل به قهوه‌ای می‌دهد.
نیل: از این ماده که قبلاً به‌صورت گیاه کشت می‌شده ولی امروزه به‌صورت نیل صنعتی تولید می‌گردد رنگ سرمه‌ای و مشتقات رنگی آبی به‌دست می‌آید.
پوست درخت بلوط: برای تهیه رنگ‌های قهوه‌ای و شتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روناس: گیاهی است خودرو که ماده رنگی در ریشه آن نهفته است و برای به‌دست آوردن رنگ‌های قرمز آجری تا قرمز تیره مصرف می‌شود.
اسپرک: از این گیاه که دارای ماده رنگی زرد رنگ است در ترکیب با نیل، رنگ سبز به‌دست می‌آید.
قرمز دانه:  این ماده که در محل به نام لاک نیز مشهور است از بدن حشره‌ای خاص به‌دست می‌آید و برای تهیه رنگ لاکی مورد استفاده می‌باشد.
مواد رنگزای طبیعی فوق (که توأم با نمک‌های فلزی خاصی که اصطلاحاً دندانه می‌شوند مورد استفاده قرار می‌گیرند) رنگ‌های باثباتی را به‌وجود می‌آورند که به مرور زمان ملایم‌تر و دلپذیرتر می‌گردند.